In miljoenenstad Aleppo kan geen oorlog gewonnen worden, maar wel een oorlog verloren. In ieder geval is het huidige offensief een krachtmeting die toont waartoe de rebellen en het Syrische leger in staat zijn. Minder dan een maand geleden vierden aanhangers van Assad feest toen de Castello-weg veroverd werd en daarmee de door rebellen beheerste wijken effectief belegerd, maar inmiddels is de waarde van dat succes onduidelijk. In 2013 was het nog het leger van Assad dat in Aleppo geen kant op kon.

Dankzij Russische steun, zowel in de lucht als op de grond, wist Assad in 2015 het door IS veroverde Palmyra (Tadmoer) in te nemen en met dezelfde steun stelde hij in 2016 de bevoorradingsroute bij Khanasir (zuidoost van Aleppo) definitief veilig. Ook sloot hij de verbinding van de rebellen met de Turkse grens nabij Azaz (ten noorden van Aleppo) af. Ondanks tegenaanvallen van rebellengroepen, die ten zuiden van Aleppo enkele successen boekten en grote delen van een belangrijke snelweg (M5) veroverden, kantelden de krachtsverhoudingen hierdoor ten gunste van Assad. Uiteindelijk leidde dit tot controle (zodanig bereikbaar met licht geschut en vuurwapens dat rebellen en vrachtwagens deze niet meer kunnen gebruiken) over de Castello-weg op 7 juli en de gedeeltelijke verovering ervan op 17 juli en daarmee het feitelijke beleg van de stad. Een eventuele verovering van Aleppo zou het Assad-regime sterk ontlasten en de positie van de rebellengroepen in de provincies Aleppo en Idlib verzwakken. In deze context moet het huidige massa-offensief om de belegering van Aleppo te doorbreken worden gezien.

Oorlog is altijd moeilijk voorspelbaar en het valt nog moeilijk in te schatten hoe dit offensief precies afloopt, buiten dat Aleppo nog verder verwoest zal worden en vele militairen, rebellen, militieleden en bovenal burgers zullen omkomen. Er zijn wel verschillende scenario’s denkbaar, waarvan ik er twee hier uitdiep, inclusief de argumenten die hiervoor pleiten.

Scenario 1: Het langdurig geplande offensief is teveel voor de troepen van Assad
Beelden op Youtube tonen hoe rebellen op dinsdag een gebouw in de door Syrische troepen beheerste wijk Ramoeseh opblazen met een tunnelbom. Onbekend is of hier slachtoffers bij gevallen zijn. Het offensief om de belegering te breken is dan pas drie dagen bezig, onvoldoende om de benodigde tunnel te graven. Tunnels graven om zo op onverwachte plekken aan te vallen, is een tactiek die door IS veelvuldig gebruikt wordt en eerder al door Palestijnen vanuit de Gaza-strook. Dit zou kunnen duiden op een vooropgezet plan, al hebben rebellen binnen Aleppo eerder gebruik gemaakt van tunnels voor aanvallen in de regeringswijken. Vanuit het zuiden van de stad Aleppo proberen rebellen ondertussen op te rukken naar het westen.

Vanuit het westen rukken rebellengroepen op tussen Hoewayz in het zuiden en Mansoera in het noorden, die hemelsbreed zo’n twaalf kilometer uit elkaar liggen, wat een zeer brede frontlijn oplevert. Het zwaartepunt ligt bij het 1070-appartementenproject, een onbewoond bouwproject net ten zuiden van de M5 dat al lange tijd geheel stil ligt, de militaire artillerieschool daar net zuidelijk van en de wijk Ramoeseh, nog iets zuidelijker. Tussen de artillerieschool en Ramoeseh ligt een weg die in ieder geval veroverd moet worden om wapens en voedsel Aleppo binnen te krijgen, zolang het Syrische leger enige controle heeft over die weg, is het offensief mislukt. Rebellen in Aleppo proberen ondertussen vanaf de andere kant in Ramoeseh op te rukken en zo het Syrische leger in de tang te nemen.

Zo’n grootschalig offensief, een frontlijn van meer dan twaalf kilometer is lang en vermoedelijk zelfs voor het Syrische leger nauwelijks op te brengen, is door een enkele rebellengroep niet uit te voeren. De veelal kleine en versnipperde rebellengroepen hebben hier de strijders en het materieel niet voor en niet de structuren om zo’n aanval te coördineren. Er is één groep die dat wel heeft en dat is Jabhat Fatah al-Sham, de terreurgroep die eerder Jabhat al-Nusra heette. Deze aan al-Qaida gelieerde groep (of de claim dat beide gesplitst zijn waar is, valt nog niet vast te stellen, buiten dit filmpje is er geen enkele aanwijzing voor) is het dan ook die nu het voortouw neemt in dit grote offensief, waar in totaal 28 strijd- en terreurgroepen (het onderscheid is vaak lastig te maken) het opnemen tegen het Syrische leger en aanverwante milities zoals terreurgroep Hezbollah. Bij de aanvallende rebellen zijn groepen die behoren tot het door westerse landen gesteunde Vrije Syrische leger (FSA) en groepen zoals Ahrar al-Sham en Ajnad al-Sham, die samen met Jabhat Fatah al-Sham aan een islamistische coalitie deelnemen.

Dinsdag kwamen al berichten dat deze groepen het 1070-appartementenproject in zijn geheel veroverd zouden hebben, hoewel deze later weer teruggetrokken werden, de verovering zou gedeeltelijk zijn. Pas op vrijdag zou de verovering een feit zijn en op zaterdag zouden rebellen de naastgelegen artillerieschool grotendeels veroverd hebben, waarbij zij grote hoeveelheden munitie in handen kregen. De verovering van de appartementencomplexen zou voor de rebellen een belangrijke steun zijn voor de aanval op de artillerieschool, die veel opener is en waar de rebellen kwetsbaarder zijn voor de Syrische en Russische luchtmacht.

Ramoeseh, de industriewijk die rebellen in ieder geval deels moeten veroveren om een eigen bevoorradingsroute te kunnen openen, is weliswaar vrij klein, maar als dichtbebouwd gebied lastig te veroveren. In Manbij heeft het Syrisch democratisch leger (SDF) wel gemerkt hoe langdurig een stadsoorlog is en het Iraakse leger heeft dezelfde ervaring in Falloejah en Ramadi. Het Russische leger zal deze wijk koste wat het kost willen verdedigen om het doorbreken van het beleg te voorkomen, dus het kan nog dagen duren voordat rebellen aan beide zijden elkaar de hand kunnen schudden, als dit al gebeurt. Mocht dit gebeuren, dan is dat een teken dat de positie van Assad niet zo sterk is als gedacht, maar er is nog geen man overboord. Als Assad zijn posities bij de Castello-weg weet te versterken, blijft bevoorrading overal mogelijk en in de lucht heeft hij überhaupt het overwicht.

Voor de bevolking is dit scenario op korte termijn het meest gunstig: niet langer zijn zij dan belegerd, waardoor voedsel de stad binnen kan komen en de prijzen dus dalen. Als het beleg doorbroken wordt, garandeert dat echter ook dat de strijd om Aleppo nog maanden of zelfs jaren voortduurt, met alle afschuwelijke gevolgen voor de burgerbevolking van dien.

Scenario 2: Luchtaanvallen dwingen rebellen om het offensief op te geven
Het eerste slachtoffer in een oorlog is altijd de waarheid en dat zou ook nu het geval kunnen zijn. De pro-Assad-nieuwswebsite al-Masdar claimde woensdag dat rebellencommandanten nieuwe stappen in het geplande offensief hebben uitgesteld om nieuwe ‘manoeuvres’ te ontwikkelen, omdat de geplande manoeuvres niet zo succesvol zijn als gehoopt. Of dit zo is, is onhelder. De daaropvolgende dagen hebben de rebellen aanzienlijke stappen gezet om het beleg te doorbreken, ondanks dat het Syrische leger enkele strategische punten heroverde, zoals de zaagmolens en de kartonfabriek westelijk van Aleppo en verschillende heuvels. Deze snelheid is belangrijk, want hoe langer het offensief voortduurt, hoe groter de kansen voor het Syrische leger, dat zich kan hergroeperen en anders dan de rebellen in Aleppo-stad nieuwe krachten kan aanvoeren.

Als het offensief langer duurt dan gepland en vooral als sommige rebellengroepen zwaardere verliezen lijden dan andere, zou de samenwerking tussen met name de FSA-groepen en de islamistische groepen kunnen afbrokkelen. Daar zou volgens twitteraccount Al’iielam Alharbi al sprake van zijn, al is ook deze informatie niet te controleren. Hoe dan ook is voor de rebellen de snelheid van het allergrootste belang.

Een scenario waarbij Assad in staat is om Aleppo met steun van de Russen en milities te veroveren, versterkt de positie van het regime in Syrië. Met name de partijen met het doel om Assad af te zetten, verliezen dan steeds meer perspectief op een goede afloop hiervan en het wordt voor hen moeilijker om rekruten aan te trekken. Dat geldt minder voor groepen die een eigen staat binnen Syrië willen oprichten, zoals Jabhat Fatah al-Sham en Ahrar al-Sham, waarvan vooral de eerste een behoorlijk groot aaneengesloten gebied in met name de Idlib-provincie in handen heeft en een nog grotere invloedsfeer. Hoewel ik eerder verwachtte dat al-Nusra op termijn wel verslagen zou worden, acht ik inmiddels de kansen voor het door hen gewenste emiraat van Nusra-opvolger Jabhat Fatah al-Sham groter.

Voor Rusland, de belangrijkste bondgenoot van het regime van Assad, is het langdurig veiligstellen van de Khmeymim-luchtmachtbasis nabij Latakia het belangrijkst en daarvoor is een zekere rust in het dichtbevolkte oosten van Syrië noodzakelijk. Een eventuele verovering van Aleppo, na Homs en Hama, brengt dat doel een stuk dichterbij, mits Assad in staat is om zijn sterk afgebrokkelde machtsbasis te herstellen.

Armpje drukken
Welke van de twee scenario’s ook werkelijkheid wordt, één ding is zeker: al-Qaida-filiaal Jabhat Fatah al-Sham weet zijn positie te versterken. Als het offensief mislukt toont Jabhat Fatah hiermee zijn onmisbaarheid en als het offensief slaagt toont Jabhat Fatah zijn onmisbaarheid én krijgt de groep voet aan de grond in Aleppo-stad, waar op dit moment groepen van het Vrije Syrische leger de dienst uitmaken. Daarnaast is er geen enkel zicht op dat de bevoorradingsroute vanuit Turkije naar Idlib, dat geen opvallend grote inzet heeft getoond in de bestrijding van al-Nusra en partners, op enig moment in gevaar komt.

De strijd om Aleppo heeft grote symbolische waarde en is vooral voor het regime ook van enig strategisch belang. Maar boven alles is de slag om Aleppo een krachtmeting, een wedstrijdje armpje drukken om te zien wie er uiteindelijk het sterkste is, als een ouverture voor toekomstige offensieven. Geen van beide partijen lijkt zich het lot van de burgerbevolking aan te trekken.

Naschrift, direct bij plaatsing: Terwijl ik bezig was met mijn analyse van de beide scenario’s, kwam het offensief toch behoorlijk plotseling in een stroomversnelling, waarmee deze direct verouderd was. De urgentie is daarmee ook enigszins verdwenen. Omdat er toch nog wel zinnige dingen in de analyse staan, ook in de verouderde delen, zet ik deze toch online. De gebruikte afbeelding is een still uit een video van Sham Legion, ofwel het Syrië Legioen, een islamistische strijdgroep.

[mailpoet_form id=”3″]