Turkije wil de Syrische Koerden tegenhouden, maar niet met hen vechten

Een nieuwe partij mengt zich actief in de oorlog in Syrië: Turkije. Natuurlijk werden er eerder al grote hoeveelheden Turkse wapens bij rebellengroepen en jihadisten (inclusief IS) gevonden en viel Turkije op door haar lakse houding in het tegenhouden van wapens en jihadisten, maar het openlijke offensief van Turkse tanks die samen met rebellen trachten grensstad Jarabloes te veroveren (bronnen melden inmiddels dat dit gelukt zou zijn) is volstrekt nieuw.

Het lijkt me dat de grensoverschrijding van Turkije een tweeledig doel heeft: 1. het afsluiten van de Jarabloes-grensovergang voor IS-terroristen, daar de aanslagen door IS in Turkije zwaar gevoeld worden, en 2. het stoppen of stagneren van de expansie van het door de Koerdische YPG gedomineerde Syrisch democratisch leger (SDF). Dat heeft Erdogan ook ongeveer in die woorden gezegd. De tweede lijkt me het voornaamste doel. De timing is wat dat betreft ook belangrijk: begin juni schreef ik dat de verovering van Manbij een onafhankelijke Koerdische staat in het noorden van Syrië zeer nabij zou brengen, de grootste angst voor onder andere Turkije en Iran, die vrezen dat dit de grote Koerdische minderheden in hun land weleens op ideeën zou kunnen brengen.

Minder dan twee weken geleden werd Manbij veroverd, inmiddels heeft het SDF zowel een al-Bab-militaire-raad als een Jarabloes-militaire-raad gevormd, waarbij met name de eerste een belangrijke ‘stepping stone’ is voor het verbinden van het grote Kobani-canton en de kleinere Afrin-enclave, de Koerden willen deze graag opnemen voordat zij een onafhankelijke staat uitroepen. Door nu met rebellengroepen en eigen tanks de grens over te trekken, hoopt Turkije het SDF voor te zijn en zo Kobani en Afrin gescheiden te houden. Dat is een risicovolle keuze.

[aesop_image imgwidth=”80%” img=”http://www.tewinkel.org/wp-content/uploads/2016/08/plattegrond-jarabloes-manbij-koerden-turkije.png” credit=”still France 24″ alt=”plattegrond, jarabloes, manbij, turkije” align=”left” lightbox=”on” captionposition=”left”]

 

Strijdende partijen in Syrië

De strijd in Syrië wordt hoe langer hoe ingewikkelder. De Verenigde Staten waren in een coalitie met onder andere Frankrijk en Groot-Brittanië al actief in Syrië, Rusland, Iran en het Libanese Hezbollah steunen Assad met wapens, militairen en strijders en sinds deze maand bemoeit ook China zich tegen Syrië aan.

Tientallen tot honderden milities, rebellengroepen en jihadistengroepen zijn er verder actief, van hele kleintjes tot goed georganiseerde en grote groepen zoals de islamistische en jihadistische Ahrar al-Sham en Jabhat Fatah al-Sham (al-Qaida). Voor een deel van die rebellen geldt dat zij slechts Assad omver willen werpen, anderen streven naar een emiraat binnen Syrië, zoals Jabhat Fatah al-Sham. IS, dat een grensoverschrijdend gebied al langdurig in handen heeft en dat feitelijk een onafhankelijk staat is, ondanks dat de groep nu in Syrië en Irak onder druk staat, en het SDF heb ik al genoemd. Turkije komt daar nu bij. De tribale en religieuze verschillen in Syrië laat ik voor nu maar even weg, om het enigszins behapbaar te houden.

Interessant aan de inmenging van Turkije is dat Turkije in de NAVO een bondgenoot is van de Verenigde Staten, maar dat op sommige punten de belangen lang niet gelijk op gaan. Zoals gezegd wil Turkije de expansie van de Koerden stoppen, terwijl de VS niet zonder de Koerdische YPG kunnen in hun strijd tegen IS. Er is geen haar op het Turkse hoofd te vinden die er aan denkt om die rol volledig op zich te nemen. In dat opzicht is de oproep van Biden aan de YPG om zich ten westen van de Eufraat terug te trekken vooral symbolisch, naar mijn oordeel. De YPG trekt zich in ieder geval vooralsnog niet terug. Symbolisch in de eerste plaats omdat het SDF te afhankelijk is van de YPG, die veruit de meeste strijders levert, in de tweede plaats omdat Manbij een etnisch gemengd gebied is, met een forse Koerdische bevolking. Arabische dominantie valt niet af te dwingen.

Gevolgen voor de Koerden

Voorlopig lijkt het door de Koerden beheerste gebied, dat zij Rojava (west-Koerdistan) noemen, niet in gevaar te komen, ongeacht de acties van Turkije en ongeacht of de VS hun steun opzeggen. De canton Kobani (samen met Jazira) is voor Turkije te groot en te sterk om zomaar aan te vallen, dat zou gepaard gaan met voor Turkije onacceptabel veel doden, en vooralsnog zijn er ook te veel Amerikanen. Op dit moment heeft dit canton vrijwel voortdurend de overhand tegenover IS, al speelt de luchtsteun daar ook een rol, en toen aan Assad-gelieerde milities van de National Defense Force in Hasakah doelen in SDF-gebied aanvielen, was het resultaat een week later dat alle troepen en milities van Assad de provinciehoofdstad moesten verlaten. Dat ligt anders met de kleine en kwetsbaarder Afrin-enclave en de Koerdische wijk Sjeikh Mahksoud in Aleppo.

[aesop_image imgwidth=”80%” img=”http://www.tewinkel.org/wp-content/uploads/2016/08/tanks-jarabloes-pravda-ru.png” credit=”still Pravda.ru” alt=”pravda-ru, jarabloes, syrië,” align=”left” lightbox=”on” captionposition=”left”]

 

Turkije zal niet zo gauw Koerden in Afrin aanvallen, ook bij de huidige aanval op Jarabloes is hun deelname naar ik aanneem beperkt. Maar naarmate een autonoom Koerdistan voor het Turkije van Erdogan en het Syrië van Assad als bedreiging groeit, en naar mijn idee kijken beide hier zo tegenaan, zou het vijandschap weleens in één dag kunnen veranderen in een innige vriendschap, zoals Herodes en Pilatus ook eens overkwam. Dat zou het grootste gevaar zijn voor de Koerden in Afrin en Sjeikh Mahksoud, want beide liggen direct tegen gebieden aan die het Syrische leger stevig in handen heeft. Terwijl het SDF het gevecht aanging in Hasakah, bombardeerde het Syrische leger voor het eerst in maanden de Afrin-enclave, als om duidelijk te maken wat verstoorde verhoudingen tussen de Koerden en Assad voor gevolgen kunnen hebben. En Turkije kan Syrië steunen met wapens waar Assad zelf het geld niet voor heeft. Een dergelijke plotselinge vriendschap is niet onmogelijk, hoewel er op dit moment geen concrete aanwijzingen voor zijn.

Slot

Voor Turkije is deze keuze ook risicovol. Turkije zou dit niet doen zonder toestemming van Rusland, daar ben ik van overtuigd. Rusland uit zich hier niet over, wel zeggen ze ‘bezorgd’ te zijn (hele verklaring, min of meer adequate Engelse vertaling). Maar de vraag is of het Assad-regime daarin meegaat, in het openbaar wijzen zij deze actie in ieder geval in scherpe bewoordingen af, hoewel Koerdische leiders weer claimen dat het juist een een-tweetje is tussen Iran en Syrië en Turkije. En ook lang niet alle rebellengroepen in Syrië zitten te wachten op bemoeienis van de Turken, waardoor de Turkse troepen op een zeker moment vanuit vier kanten onder vuur genomen kunnen worden genomen: door IS, door de YPG, door het Syrische leger of aanverwante milities en door Syrische rebellengroepen die zich niet bij de Turkse belangen willen aansluiten. Dat is des te prangender omdat IS uit het noorden van de provincie Aleppo lijkt terug te trekken, en allerlei groepen nu een stuk van de taart zullen opeisen.

Als de Turken verstandig zijn, en ik neem aan dat dat het geval is, zal Turkse betrokkenheid bij de aanval op Jarabloes beperkt blijven en tot die aanval beperkt blijven. De weg tussen Kobani en Afrin totaal afsluiten brengt voor de Turken teveel risico met zich mee en dat zal de Turkse overheid in geen geval doen. Hooguit zal Turkije actief blijven met luchtsteun en natuurlijk met diplomatieke druk op de Verenigde Staten, die hun NAVO-bondgenoot niet aan de kant kunnen zetten.

De Turkse militairen die meedoen aan de verovering van Jarabloes zetten niet een revolutie in gang die de totale Syrische burgeroorlog op zijn kop zal gooien. De actieve betrokkenheid van Turkije bij deze oorlog is wel nieuw: bij mijn weten is de enige keer dat Turkse troepen openlijk in Syrië actief waren al jaren geleden, toen de Turken een tombe van Soelayman Shah evacueerden en zijn resten in veiligheid brachten. Deze actie is een nieuwe dimensie in een toch al uitzonderlijk ingewikkeld conflict.

Afbeelding: een still uit een erg interessant item van Russia Today over Jarabloes, met een uitstekende analyse door Murad Gazdiev van de tegengestelde doelen van de Koerden en de Turken in Syrië. Links naar de beide andere video’s waar afbeeldingen uit komen: één en twee.

[mailpoet_form id=”3″]

Naschrift, donderdag 25 augustus

Mij werd gevraagd welke rebellengroepen deelnemen aan de Jarabloes-operatie. Een goede vraag. Precies weet ik het niet, ik weet dat Faylaq al-Sham en Nour al-Dein al-Zenki deelnemen, de eerste is een islamistische groep, de tweede is een groep van het Vrije Syrische leger (FSA) die algemeen bekend werd toen leden van deze groep een jonge tienerstrijder onthoofden. Zenki speelde ook een belangrijke rol bij het doorbreken van het beleg van Aleppo.

Update, dinsdag 30 augustus

De rebellen die deelnemen aan de Jarabloes-operatie zijn op dit plaatje te vinden, onder ‘Euphrates Shield’. Zoals te zien is zijn vijf van de groepen onderdeel van het Vrije Syrische leger (FSA), is Faylaq al-Sham een jihadistengroep en is Zenki (hier Zenkey) verwant aan het Vrije Syrische Leger.