Bana Alabed is een meisje van zeven en ze tweet vanuit oost-Aleppo over de bombardementen en over hoe zij en haar twee jongere broertjes dat ervaren. De afgelopen twee weken heb ik dat account op aanraden van Antonie Fountain gevolgd, ook om meer inzicht te krijgen in het gigantische leed dat de bombardementen daar veroorzaken. Inmiddels heeft ook de NOS het terecht opgepikt.

Veel van het nieuws over Syrië gaat over wie wat veroverd heeft en welke strategische impact dat heeft of over uiterst interessante randzaken zoals de valutacrisis van Syrië. Mijn eerdere stuk over Aleppo is ook een voorbeeld van nieuws over strategisch belangrijke veranderingen. Mogelijk dat Arabischtalige media meer over dit leed publiceren, maar ik lees helaas geen Arabisch. Ik wil een tweetal dingen uitlichten vanuit mijn expertise als media-professional en dat zou als kritiek geïnterpreteerd kunnen worden. Ik ben zelf heel blij met twitteraccounts zoals die van Bana Alabed, maar er is niets mis met een kritische blik.

Om te beginnen, en dat heb ik al genoemd, valt op dat deze tweets en filmpjes in het Engels zijn. Bana (ik ga uit van de veronderstelling dat het materiaal authentiek is. De filmpjes lijken inderdaad uit oorlogsgebied te komen en CNN heeft contact gehad met moeder Fatemeh en Bana en zij gaan uit van de authenticiteit) is een meisje van zeven uit een Arabischtalig gebied. Engels is niet haar eerste taal. Toch zijn de tweets in het Engels, zowel die toegeschreven worden aan Fatemeh (ik denk dat de juiste transcriptie in het Nederlands Fatime zou zijn, maar ik kan geen Arabisch, dus volg ik voor het gemak de Engelse) als die van Bana en spreekt Bana ook in de filmpjes Engels. Dat zegt iets over het beoogde publiek van de filmpjes en de tweets, iets waar Bana ongetwijfeld niet over nadenkt, maar moeder Fatemeh wel. Om daar op door te gaan: het beoogde publiek van de filmpjes is ongetwijfeld het westerse publiek, westerse media zoals CNN. Dat is belangrijk om voor ogen te houden.

[aesop_image imgwidth=”80%” img=”http://www.tewinkel.org/wp-content/uploads/2016/10/tuin-bana-aleppo.png” align=”left” lightbox=”on” captionposition=”left”]

Het tweede punt is dat iedereen houdt van kinderen en dat een boodschap van angst door kinderen verteld veel sterker overkomt. Kinderen worden al veel langer voor propaganda gebruikt en het is niet ondenkbaar dat ook dit onder propaganda (waar ik verder niet perse een negatieve betekenis aan verbind) valt. Het twitteraccount is van Bana en haar moeder, waarbij het twitteraccount naar mijn idee voornamelijk bediend wordt door de moeder. Vanuit een propaganda-perspectief is het nuttig om de vraag te stellen of de boodschap van de zevenjarige Bana of de boodschap van haar moeder via dit twitteraccount verspreid wordt. Je zou kunnen zeggen dat Bana hier ingezet wordt als een middel om een boodschap te verspreiden, een boodschap die naar mijn indruk hierop neerkomt: dat het lijden van de bevolking van oost-Aleppo ongekend is en dat de internationale gemeenschap in moet grijpen. Het punt dat kinderen gebruikt worden voor propaganda is ook al uitstekend gemaakt door Hans Beerema.

Als je je afvraagt of dit account de boodschap van de moeder of van het kind verwoordt, wordt ook de vraag relevant wat eigenlijk de ideologische affiliatie van moeder is. Ik weet daar het antwoord niet op en ik acht het heel goed mogelijk dat zij Bana slechts inzet om een toekomst voor Bana mogelijk te maken, maar het is een vraag die wel gesteld moet worden. De instrumentalisering van Bana zoals ik die hier geschetst heb, zou een interessante ethische casus opleveren, hoewel die instrumentalisering naar mijn idee mede in het belang van Bana is.

Bij vragen over propaganda en instrumentalisering gaat het voortdurend over macht en over profiteren. Fatemeh oefent macht uit over haar kinderen. Mogelijk oefenen anderen, denk aan familieleden of de feitelijke machthebbers in oost-Aleppo, macht uit over Fatemeh, dat valt moeilijk in te schatten. En wie profiteren er precies van de tweets van Bana Alabed en haar moeder? Ik wil deze vraag vooral stellen als een aanleiding om hier bij alle nieuws over na te denken, maar ik kan er wel enigszins een antwoord op geven. In grote lijnen denk ik dat vooral de tegenstanders van het Assad-regime profiteren.

Door dit soort tweets, doordat het lijden van de bewoners van Aleppo op deze manier naar buiten komt, komt Syrië (en in het kielzog daarvan Rusland) steeds verder geïsoleerd te staan. De focus van landen die bereid zijn Assad te gedogen verschuift van het bestrijden van terreur naar het verminderen van het lijden van de bevolking van Aleppo, eventuele steun voor Assad brokkelt af. En jongeren, waaronder jongeren in west-Europa, zullen door dit soort beelden eerder geneigd zijn om zich bij een tegen Assad strijdende groep aan te sluiten. Dus rebellen- en terreurgroepen van respectievelijk het Vrije Syrische leger en Jaish al-Fatah profiteren, precies de groepen die mogelijk in Aleppo invloed zouden kunnen uitoefenen op moeder Fatemeh. De kans dat het lijden van de inwoners van Aleppo zelf hierdoor verlicht wordt, is helaas nihil.

Om het tot slot nog even samen te vatten: Bana wordt door haar moeder ingezet voor een bepaald communicatief doel. Naar mijn inschatting is dat best een edel doel, maar een zeker wantrouwen is nodig en gezond, omdat er altijd mensen en groepen zijn die hiervan profiteren en mensen en groepen die macht uitoefenen.

[mailpoet_form id=”3″]