Toen ik gisteravond voorspelde dat het Assad-regime Deïr ez-Zor zou verliezen, had ik geen idee dat de zogenaamde Islamitische Staat (IS) direct een grootscheeps offensief op deze belangrijke stad zou lanceren. Dat IS dat dit jaar zou doen, daar viel niet aan te twijfelen. Zodra Mosoel valt, heeft IS Deïr ez-Zor namelijk hard nodig voor de verdediging van hun ‘kalifaat’.

Deïr ez-Zor is de provinciehoofdstad van de gelijknamige provincie en sinds januari 2015 belegerd door IS. Volgens Deir ez-Zor24 belegeren zowel IS als het Assad-regime de bevolking van Deïr ez-Zor, omdat het regime de enige aanvoerlijn van voedsel beheerst (via de lucht), onnodig hoge prijzen vraagt voor voedsel en mensen nauwelijks toestaat te vertrekken. De stad ligt in het zuid-oosten van Syrië, dichtbij de Iraakse grens.

Waarom is Deïr ez-Zor zo belangrijk? Wie een kaart pakt van het IS-gebied in Syrië en Irak, zoals deze (zie boven: zwart is IS, rood is Assad-regime of de Iraakse regering, geel is SDF), ziet dat IS de Eufraatvallei van al-Thawrah in het noorden tot al-Qa’im in het zuiden bijna volledig in handen heeft, alleen een groot deel van Deïr ez-Zor is nog in handen van het Syrische regime. Nu IS in Irak onder druk komt te staan, de ‘staat’ verloor sinds 2014 grote delen van het grondgebied en belangrijke steden als Tikrit, Falloeja en Ramadi en verliest zeer waarschijnlijk miljoenenstad Mosoel in de eerste helft van dit jaar, verschuift IS’ focus logischerwijs naar Syrië.

In het noorden van Syrië is IS ondertussen alle verbindingen met Turkije verloren, in eerste instantie door de opmars van de YPG en de SDF die sinds 2014 om de YPG heen is gebouwd, waarna Turkije met operatie Schild van de Eufraat het laatste zetje gaf. Daarmee heeft IS weinig tot geen strategische reden meer om in noord-Syrië te blijven en is de druk die IS op vrijwel alle fronten tegenkomt, reden om de Eufraatvallei meer als basis te nemen.

Focus op de Eufraatvallei heeft voor IS een aantal voordelen. Ten eerste is de vallei redelijk dichtbevolkt, anders dan de woestijngebieden in het oosten en westen. Zeker nu de door de VS geleide coalitie oliehandel door bombardementen op IS sterk bemoeilijkt, haalt IS de meeste inkomsten uit belastingen en boetes die zij de inwoners van de door haar beheerste gebieden oplegt. In de tweede plaats is er veel landbouw in dit gebied, waardoor er van voedselschaarste geen sprake is.

Een belangrijk voordeel voor IS is ook dat grootschalige offensieven vanuit het oosten en westen zeer moeilijk zijn vanwege lange aanvoerlijnen door de woestijn, aanvoerlijnen die daardoor zeer kwetsbaar zijn voor aanvallen van IS. Dergelijke offensieven zijn alleen vanuit het noorden (SDF-gebied) en het zuiden (Irak) goed mogelijk.

Het door het Assad-regime beheerste deel van Deïr ez-Zor is het voornaamste obstakel voor zo’n goed verdedigbaar ‘rompkalifaat’. Als IS zo’n ‘rompkalifaat’ creëert, is dat overigens uit noodzaak, niet uit voorkeur. En er zijn ook allerlei varianten op te bedenken: IS blijft Palmyra verdedigen of begint een groot offensief richting het noorden, maar in elke variant zal de Eufraatvallei centraal staan. Dan moet Deïr ez-Zor nog wel veroverd worden.

Het is me nog niet helemaal duidelijk hoe groot dit IS-offensief precies is, verschillende lokale media spreken van het grootste IS-offensief op Deïr ez-Zor in een jaar, en het is nog veel te vroeg om de afloop te voorspellen. Helder is wel dat de bevolking en de soldaten in Deïr ez-Zor geen kant op kunnen, zij zullen dus niet terugtrekken of vluchten. Dat maakt een offensief bij voorbaat heel erg ingewikkeld en de weerstand vermoedelijk buitengewoon groot. Hoe dan ook zullen de soldaten en de militieleden zich klaar moeten maken voor uiterst heftige gevechten, want Deïr ez-Zor is voor IS van zeer groot belang.