Regelmatig zie ik mensen die ik zeer waardeer Russische militairen aanduiden met de term ‘orcs’, figuren die in de boeken van Tolkien een belangrijke rol spelen en daarin als lelijke, inferieure en brute mensachtige wezens geportretteerd worden. Ik gebruik die term bewust niet, ondanks Russische oorlogsmisdaden. Maar eerst iets over de sportjournalistiek.

Sportjournalistiek functioneert anders dan veel andere journalistiek. Natuurlijk spelen feiten een rol en noteren journalistiek ook die keurig, maar uiteindelijk zijn sportjournalisten liefhebbers die niet alleen de sport zelf een warm hart toedragen, maar ook hun favoriete clubs of atleten. En zo moet het ook, een puur neutrale sportjournalistiek is de moeite niet waard. Dat wil niet zeggen dat sportjournalisten partijdig moeten zijn en zich zo moeten uiten, maar teleurstelling over een Ajax dat ternauwernood Fortuna Sittard of Go Ahead Eagles verslaat is niet alleen voorstelbaar: het is objectief juist.

De goed functionerende sportjournalistiek produceert recensies van sportieve evenementen en het functioneren van de onderdelen hierin, of dat nu clubs, teams, individuele sporters of atleten of de arbitrage is. De lezer, kijker of luisteraar wordt slechts dan goed geïnformeerd wanneer hij of zij een richting gewezen wordt, wanneer de journalist van dienst een kant kiest, een oordeel velt, een club toejuicht. Omdat dat objectief juist is.

De objectieve oorlogsverslaggever kiest ook een kant. Omdat de journalist ook een humanitaire verantwoordelijkheid heeft. Natuurlijk kan een journalist doden tellen en vernietigde voertuigen, opgerukte meters meten of gedropte bommen wegen, maar dat alles is op zichzelf betekenisloos. Strategische posities zijn slechts strategisch binnen een context van winst of verlies, ver van de frontlinie is geen enkele positie strategisch of onbeduidend, en loopgraven zijn alleen van belang als je de vijand er vandaan kan beschieten.

Een volstrekt neutrale verslaggever zal ongetwijfeld het woord ‘vijand’ vermijden, en dat is niet onbegrijpelijk. Een vijand is er tenslotte alleen wanneer je partij bent in een conflict. Of een oorlog. Je hebt dan al partij gekozen. Sterker, een vijand kan er slechts zijn wanneer je erkent dat er een conflict is. En dit geldt niet alleen voor journalisten, ik gebruik die slechts als voorbeeld. Als burgers hebben we ook de verantwoordelijkheid ons goed te informeren en objectieve oordelen te vormen.

In februari was het voor iedereen die zich zelfs maar minimaal in de situatie rondom Oekraïne verdiepte duidelijk dat een oorlog aanstaande was, al was de precieze schaal onduidelijk en verwachtte vrijwel niemand zulke ambitieuze doelen. Zelf begon ik op 22 februari een toen veel gedeeld draadje, dus twee dagen voor de oorlog daadwerkelijk losbrak. In die periode verweet Rein Bijlsma, die me toen nog niet geblokkeerd had, de media ‘oorlogshitserij‘ omdat zij accuraat hierover berichtten.

Dat deed Bijlsma in de daarop volgende dagen structureel en voor rede was hij niet vatbaar. Toen werd ik geblokkeerd. In mei, terwijl er toch geen enkele twijfel meer mogelijk was over de redenen voor de Russische herinvasie van Oekraïne, kon Bijlsma het nog niet laten om de NOS oorlogshitserij te verwijten, en gaf hij nog de zogenaamde expansie van VS/NAVO/EU de schuld van de invasie, ondanks dat zelfs Poetin dat expliciet ontkent.

Ik kan hier van alles van vinden, dat doe ik ook, al schrijf ik hier niet uit rancune, maar het probleem hier is dat Bijlsma niet de enige is die realiteit ziet als oorlogshitserij. Hij is niet de enige die liever een soort pseudo-neutraliteit zoekt waarin zowel de moordenaars als de slachtoffers een gelijke stem moeten krijgen. Hij is niet pro-Poetin omdat hij specifiek warme gevoelens krijgt bij Poetin of Rusland, maar omdat hij te lui is moreel onderscheid te maken tussen de schapen en de bokken, tussen de wolven en de lammeren. En zo zijn er velen.

In het voetbal zijn er regels, met een onafhankelijke scheidsrechter die vrije trappen, penalty’s, inworpen, hoekschoppen en gele en rode kaarten uitdeelt. In het judo ook, al ben ik na mijn bruine band de termen allemaal met veel vreugde vergeten. Zowel in internationale betrekkingen als in oorlog zijn er bepaalde regels, al is er geen onafhankelijke scheidsrechter die die regels handhaaft. De voornaamste regel in het internationale verkeer is in het Latijn: “pacta sunt servanda,” verdragen moeten worden nageleefd.

Verdragen naleven doet Rusland al jaren niet. In de Boedapest Memoranda van 1994 beloofde Oekraïne (samen met o.a. Belarus en Kazachstan) haar kernwapenbezit te beëindigen, op voorwaarde dat de drie kernmachten Rusland, Engeland en de VS haar niet zouden bedreigen door middel van militaire of economische dreiging, tenzij ter zelfverdediging of anderszins in overeenstemming met het Handvest van de Verenigde Naties. Rusland tekende die memoranda. Verder garandeerden de memoranda de soevereiniteit van de betreffende landen en verbonden de leden van de Veiligheidsraad, waar Rusland toen ook al een permanent lid van was, dat zij in het geval dat de tekenende landen slachtoffer werden van agressie of van dreiging met kernwapens deze landen zouden beschermen.

In 2014 overtrad Rusland deze memoranda door Oekraïne binnen te trekken, eerst De Krim, toen de Donbas. Wie denkt dat deze ‘volksrepublieken’ voortkwamen uit een soort volksopstand is totaal in de war. Zelfs als dat zo zou zijn, zouden de Russische artilleriebeschietingen en het leveren van luchtafweersystemen zoals die MH17 uit de lucht schoten een overtreding zijn van die memoranda. Desondanks ging Oekraïne mede met Rusland onderhandelen over staakt-het-vurens, resulterend in Minsk I en Minsk II, beide verbroken door Rusland.

In Syrië is er geen staakt-het-vuren te vinden dat Rusland niet geschonden heeft. Afspraken worden structureel niet nagekomen, ‘forcible replacement’ is een standaard onderdeel van de strategie van Assad en Rusland, waarbij Rusland ook betrokken is geweest bij Assads gebruik van chemische wapens.

Verder ziet Rusland zichzelf als de rechtsopvolger van de Sovjet-Unie, op basis waarvan ze ook haar zetel in de VN-Veiligheidsraad inneemt. Als dat zo is, dan is Rusland ook gebonden aan de verdragen die de Sovjet-Unie gesloten heeft, zoals de Genocideconventie, de Geneefse Conventie voor de bescherming van burgers tijdens oorlog en de andere drie Geneefse Conventies. Alleen tijdens deze oorlog valt voor elk van deze conventies te betogen dat Rusland die niet naleeft. Van Tsjetsjenië en van Georgië weet ik wat dat betreft te weinig af, maar het zou geen verschil maken. Rusland heeft beloofd de soevereiniteit van Oekraïne te respecteren en te verdedigen, maar in plaats daarvan maakt ze er op grove wijze inbreuk op. Of Rusland de afspraken rondom de graanexport wel nakomt is iets waar we slechts naar kunnen gissen.

Het is voor iedereen volkomen duidelijk: In deze oorlog is Poetins Rusland de agressor, Oekraïne is onschuldig, zelfs als zij fouten maakt. Rusland is de wolf, Oekraïne is een van de lammeren. En de enige manier om tot vrede te komen is door Rusland te verslaan en volledig uit Oekraïne te verdrijven. Het feit dat Europa onvoldoende de grens heeft gesteld tegenover Rusland verandert er niets aan dat deze oorlog volkomen de verantwoordelijkheid is van Rusland. En ondanks de afwezigheid van een onafhankelijke scheidsrechter is volkomen duidelijk dat Oekraïne zich in principe aan de regels van het internationaal en humanitair recht houdt, al gaat dat ook weleens mis, terwijl Rusland al deze regels aan haar laars lapt.

Wanneer je dus meent neutraal te moeten zijn door slechts bepaalde feiten op te diepen en fouten bij beide partijen te zoeken, dan creëer je een zogenaamde false balance, je doet alsof de schuldige en de onschuldige gelijkwaardig zijn. Dat is niet het geval. Adequate en objectieve berichtgeving over deze oorlog is niet neutraal, maar kiest de kant van Oekraïne. Wanneer je de kant van Oekraïne kiest, kies je de kant van vrede, de kant van bescherming van burgers, de kant van het voorkomen van onnodige doden. En Rusland kan daar gemakkelijk aan meewerken door zich simpelweg terug te trekken.

Er zijn geen betrouwbare cijfers over de aantallen omgekomen mensen door de Russische herinvasie van Oekraïne. De schatting van zo’n 5.500 burgerdoden door de VN is sowieso veel te laag, de negenduizend Oekraïense militairen volgens Oekraïne is ook ongeloofwaardig. Amerikaanse schattingen gaan er inmiddels van uit dat zo’n 80.000 Russische militairen zijn omgekomen, dat is (hoewel misschien wat aan de hoge kant) redelijk geloofwaardig, maar het gaat zeker niet alleen over Russen. Zeker de frontsoldaten zijn voor een aanzienlijk deel burgers uit de bezette gebieden die gedwongen worden om te vechten of gevangenen die onder valse voorwendselen aan de strijd deelnemen.

Orks zijn voor mij de mensen die deze oorlog begonnen, of op z’n minst enthousiast aanmoedigen. De Vladimir Poetins van deze wereld, of Sergej Sjojgoe, Sergej Lavrov of Igor ‘Strelkov’ Girkin. Mensen die hooguit treuren over het gebrek aan succes in deze oorlog, maar de oorlog vooral toejuichen. Orks zijn voor mij ook de mensen die vroom prevelend Oekraïne tot Russische horigheid willen dwingen, vanuit het veilige Nederland wensen dat Oekraïne zichzelf tot zondebok maakt. Als laatste zijn voor mij die mensen orks die, als militair of paramilitair oorlogsmisdaden plegen, waaronder leden van Wagner of van Tsjetsjeense privémilities. Sommige misdaden zijn buitengewoon gruwelijk. Voor de Poetins, Sjojgoes en Lavrovs van deze wereld heb ik geen enkele sympathie en net zo min voor de oorlogsmisdadigers. Ik heb liever dat zij vandaag dan morgen omkomen. Maar niet iedere Russische militair is een oorlogsmisdadiger, zeker niet de gedwongen Oekraïners en gevangenen.

Ik snap de neiging goed om te juichen voor de dood van vijanden. Maar uiteindelijk zijn zij wel mensen. Juist de mensen die aan de kant van de vrede staan, moeten medemenselijkheid hoog in het vaandel houden. Mensen zijn geen orks, geen inferieure wezens, en hun dood is altijd een tragedie, hoe nodig soms ook. Retorische radicalisering is niet wat de zoekers naar vrede nodig hebben. Juist dat soort retoriek zorgt ervoor dat de zogenaamde vredesactivisten die de onderdrukking van Oekraïne nastreven, met hun zalvende retoriek op duiven kunnen lijken.

Soms gaat het behalen van strategische doelen samen met de dood van velen, zoals bij de geweldige raketaanval op de Moskwa. De dood van de opvarenden doet me verdriet, maar het brengt vrede naderbij. Net zoals de aanvallen op Russische munitiedepots, ondanks de ongekende milieuschade hiervan is het mijn favoriete vuurwerk, want het brengt vrede naderbij. De vernietiging van artillerie ook. En het doden van Russische generaals. Ik kan daar geen genoeg van krijgen. Als dat vrede maar dichterbij brengt. Maar alles zakelijk, met steeds in mijn achterhoofd het verdriet van de achterblijvers.

Het doel van de Oekraïense oorlogvoering en van de Westerse wapenleveranties is niet om inferieure mensachtigen om te brengen, want dat zijn de Russische militairen niet, maar om zo snel mogelijk en met zo min mogelijk doden tot een duurzame vrede te komen. Die is nog ver weg, helaas lijkt me onrealistisch om een vrede voor 24 augustus 2023 te verwachten, maar we moeten realisme niet verwarren met hopeloosheid. Met de juiste steun kan Rusland tot vrede gedwongen worden. En misschien, hopelijk, kan over twee jaar de Oekraïense onafhankelijkheidsdag gevierd worden in een volledig vrij Oekraïne.

En gefeliciteerd met jullie Onafhankelijkheidsdag, Oekraïne!

Uitgelichte afbeelding is van Guiseppe Arcimboldo, een van zijn afbeeldingen van winter als persoon.

[mailpoet_form id=”3″]